Những xu hướng công nghệ nổi bật của năm 2025

Năm 2025 đánh dấu bước ngoặt khi công nghệ không còn đơn thuần là công cụ hỗ trợ mà đã trở thành yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh và quyền lực quốc gia.

Thành phố tương lai và những kết nối công nghệ. (Ảnh minh họa tạo bởi AI)

Thực tiễn trên đòi hỏi Việt Nam phải chủ động nắm bắt xu hướng công nghệ toàn cầu định hình chiến lược phát triển và tăng cường tự chủ chiến lược trong kỷ nguyên mới.

Theo Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF), hơn 70% giá trị kinh tế mới toàn cầu trong thập niên tới dự kiến sẽ gắn với các nền tảng và công nghệ số, cho thấy công nghệ ngày càng giữ vai trò trung tâm trong mô hình tăng trưởng và năng lực cạnh tranh của các quốc gia.

Những xu hướng nổi bật

Trong năm 2025, một số xu hướng công nghệ có tác động mạnh mẽ tới thế giới.

Thứ nhất, trí tuệ nhân tạo chuyển từ công nghệ đột phá sang hạ tầng nền tảng của nhiều lĩnh vực. Năm 2025, AI không còn giới hạn ở các ứng dụng thử nghiệm hay tiêu dùng, mà được tích hợp sâu vào sản xuất, quản trị, y tế và nghiên cứu khoa học. Theo McKinsey, trên 65% doanh nghiệp toàn cầu đã triển khai AI ở ít nhất một khâu vận hành, tăng gần gấp đôi so với năm 2022. Đáng chú ý, AI ngày càng gắn với các hệ thống vật lý và ra quyết định bán tự động, làm gia tăng vai trò của AI trong quản trị và an ninh quốc gia.

Thứ hai, công nghệ lượng tử tiến gần hơn tới ngưỡng ứng dụng chiến lược. Dù chưa phổ cập thương mại, năm 2025 ghi nhận những bước tiến quan trọng về năng lực tính toán và sửa lỗi lượng tử. Theo WEF, hơn 30 quốc gia đã ban hành hoặc cập nhật chiến lược quốc gia về công nghệ lượng tử, coi đây là lĩnh vực then chốt cho an ninh thông tin, mật mã và nghiên cứu vật liệu trong dài hạn. Tổng đầu tư công và tư toàn cầu cho công nghệ lượng tử đã vượt 40 tỷ USD, phản ánh tính chất cạnh tranh chiến lược của lĩnh vực này.

Thứ ba, robot và tự động hóa thế hệ mới lan tỏa mạnh ra ngoài lĩnh vực sản xuất. Nhờ sự kết hợp giữa AI, cảm biến và cơ điện tử, robot năm 2025 được triển khai ngày càng nhiều trong logistics, y tế, xây dựng và dịch vụ. WEF ước tính đến năm 2030, tự động hóa và robot có thể thay thế hoặc tái cấu trúc khoảng 30% số nhiệm vụ lao động hiện nay, đồng thời tạo ra nhu cầu lớn về kỹ năng mới. Xu thế này tác động trực tiếp đến cấu trúc lao động và năng lực cạnh tranh quốc gia.

Thứ tư, năng lượng và công nghệ lưu trữ trở thành điều kiện tiên quyết cho phát triển công nghệ cao. Sự bùng nổ của trung tâm dữ liệu, AI và tự động hóa khiến nhu cầu điện năng tăng nhanh. Theo ước tính của WEF, các trung tâm dữ liệu có thể tiêu thụ tới 3-4% tổng điện năng toàn cầu vào năm 2030, so với khoảng 1-2% hiện nay. Trước áp lực này, các công nghệ như pin lưu trữ năng lượng mật độ cao và lò phản ứng hạt nhân mô-đun nhỏ (SMR) được thúc đẩy nhằm cung cấp nguồn điện ổn định, ít phát thải cho hạ tầng công nghệ.

Thứ năm, công nghệ hàng không không người lái và hệ thống tự hành phát triển nhanh với tính lưỡng dụng cao. UAV, drone và các hệ thống tự hành đang được ứng dụng rộng rãi trong nông nghiệp, giám sát môi trường, logistics và cứu hộ. Đồng thời, thực tiễn xung đột cho thấy các công nghệ này có thể được triển khai với chi phí thấp nhưng hiệu quả quân sự lớn. Theo McKinsey, thị trường UAV toàn cầu dự kiến đạt trên 90 tỷ USD vào năm 2030, phản ánh tốc độ mở rộng nhanh của lĩnh vực này.

Thứ sáu, hạ tầng không gian và truyền thông vệ tinh tầm thấp nổi lên như một lớp công nghệ chiến lược mới. Các hệ thống vệ tinh quỹ đạo thấp phục vụ kết nối Internet và giám sát phát triển mạnh, với hơn 8.000 vệ tinh đang hoạt động tính đến năm 2025, tăng gấp nhiều lần so với một thập niên trước. Công nghệ này mở rộng khả năng kết nối toàn cầu, song cũng khiến không gian vũ trụ trở thành một mặt trận cạnh tranh công nghệ và an ninh mới.

Thứ bảy, công nghệ mở rộng và can thiệp vào con người đặt ra thách thức quản trị mới. Thiết bị đeo AR/VR, giao diện não - máy và các công nghệ hỗ trợ thần kinh bước đầu được ứng dụng trong y tế, đào tạo và quốc phòng. Theo WEF, thị trường thiết bị đeo thông minh và công nghệ tăng cường năng lực con người dự kiến tăng trưởng trên 20% mỗi năm trong giai đoạn 2025-2030, song đi kèm là các vấn đề đạo đức, quyền riêng tư và chuẩn mực quốc tế cần được xử lý.

Tổng thể, các xu hướng công nghệ thế giới năm 2025 cho thấy công nghệ đã trở thành một trụ cột mới của quan hệ quốc tế. Không chỉ tạo ra động lực tăng trưởng, công nghệ còn tác động sâu sắc tới an ninh, chủ quyền và vị thế quốc gia, khiến việc nhận diện đúng cục diện và các xu hướng công nghệ trở thành yêu cầu quan trọng trong hoạch định chính sách đối nội và đối ngoại của các nước, trong đó có Việt Nam.

Tự chủ công nghệ trong kỷ nguyên số

Chủ quyền công nghệ số và dữ liệu cần được xác định là ưu tiên chiến lược lâu dài, trong đó trí tuệ nhân tạo là một cấu phần quan trọng nhưng không phải duy nhất. Chủ quyền công nghệ không đồng nghĩa với việc tự phát triển mọi công nghệ lõi, mà là làm chủ các yếu tố then chốt như dữ liệu nhạy cảm, hạ tầng số trọng yếu và năng lực lựa chọn, tích hợp, triển khai công nghệ một cách độc lập, phù hợp với lợi ích quốc gia.

Công nghệ lưỡng dụng cần được tiếp cận theo tư duy vừa thúc đẩy ứng dụng, vừa tăng cường quản trị rủi ro. Sự lan tỏa của các công nghệ như thiết bị bay không người lái, hệ thống tự động, cảm biến tiên tiến, công nghệ số và sinh học đang làm mờ ranh giới giữa dân sự và quân sự. Do đó, phát triển khoa học - công nghệ cần đi đôi với hoàn thiện khung pháp lý, cơ chế đánh giá tác động, đồng thời lồng ghép nội dung công nghệ lưỡng dụng vào các khuôn khổ hợp tác và đối thoại quốc tế.

An ninh năng lượng cần được coi là nền tảng của tự chủ công nghệ, công nghiệp hiện đại và chuyển đổi số. Sự phát triển của các ngành công nghệ cao và hạ tầng số làm gia tăng mạnh nhu cầu năng lượng ổn định, bền vững. Việc theo dõi, nghiên cứu và đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong lĩnh vực năng lượng mới là cơ sở quan trọng để xây dựng nền tảng dài hạn cho phát triển khoa học - công nghệ và kinh tế số.

An ninh mạng và niềm tin số phải trở thành trụ cột của ổn định quốc gia trong kỷ nguyên công nghệ mới. Khi công nghệ số và dữ liệu thâm nhập sâu vào mọi lĩnh vực, bề mặt tấn công mạng ngày càng mở rộng. Vì vậy, tăng cường an ninh mạng cần gắn với nâng cao năng lực trong nước, hoàn thiện thể chế, đồng thời chủ động tham gia các cơ chế hợp tác khu vực và toàn cầu về quản trị không gian số.

Ngoại giao khoa học - công nghệ không chỉ nhằm tiếp nhận tri thức, mà còn là công cụ để tham gia định hình chuẩn mực, tiêu chuẩn và luật chơi công nghệ ở cấp khu vực và toàn cầu, qua đó bảo đảm chủ quyền, an ninh và lợi ích quốc gia. Hợp tác quốc tế về khoa học và công nghệ cần chuyển từ “làm quan hệ” sang “làm năng lực quốc gia”, không chỉ dừng ở ký kết hay trao đổi học thuật, mà cần được thiết kế như các chuỗi hợp tác công nghệ chiến lược, hướng tới bổ sung năng lực cụ thể cho các chương trình, dự án và nhóm công nghệ chiến lược của Việt Nam.

Nguồn: TG&VN